W świecie, w którym cyfryzacja przenika niemal każdy aspekt życia, rośnie również nasza cyfrowa odpowiedzialność. Technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), choć przyczyniają się do postępu i zwiększenia efektywności, mają też swoją ciemną stronę – generują znaczący ślad węglowy. Według szacunków, ICT odpowiadają dziś za około 5% globalnych emisji CO₂, a liczba ta może rosnąć. Jednocześnie – to właśnie sektor cyfrowy może odegrać kluczową rolę w walce ze zmianami klimatu, jeśli tylko zostanie odpowiednio zaprojektowany i zarządzany.
W odpowiedzi na to wyzwanie Komisja Europejska powołała Europejską Zieloną Koalicję Cyfrową, której celem jest promowanie rozwoju i wdrażania zielonych technologii cyfrowych, opracowywanie narzędzi pomiaru ich wpływu oraz tworzenie wytycznych dla sektora publicznego, prywatnego i obywatelskiego. W centrum tego podejścia znajduje się pozytywny wpływ netto – czyli sytuacja, w której korzyści środowiskowe danego rozwiązania przewyższają jego cyfrowy koszt.
Podejście to znajduje coraz szersze zastosowanie także w sektorze pozarządowym, czego przykładem jest działalność SOC TECH LAB. Organizacja ta, łącząca doświadczenie w trzecim sektorze z wiedzą z zakresu IT, wdrożyła szereg praktyk mających na celu ograniczenie emisji CO₂ generowanej przez własne działania cyfrowe. Zamiast tradycyjnego biura postawiono na model pracy zdalnej, który redukuje konieczność codziennych dojazdów i ogranicza zapotrzebowanie na energię. Uczestnictwo w wydarzeniach wymaga stosowania tzw. „zielonych delegacji” – oznacza to podróżowanie środkami transportu niskoemisyjnego i unikanie przelotów, kiedy tylko to możliwe.
Funkcjonowanie biura to nie tylko wynik zużycia energii przez serwery, ale też efekt codziennego użytkowania internetu, aplikacji, wideokonferencji czy przechowywania danych w chmurze. Wyłączanie urządzeń po pracy, używanie trybu oszczędzania energii, rezygnacja z niepotrzebnych e-maili i załączników, czy korzystanie z ekologicznych wyszukiwarek powinno na stałe zagościć w organizacji. Dla przykładu – oglądanie jednego filmu w jakości FullHD przez godzinę to nawet 440 gramów emisji CO₂, a godzina streamingu dziennie przez rok to już około 63 kilogramy. Nawet otwarcie 1 GB danych rocznie może wiązać się z emisją od 1 do 7 kg CO₂, co pokazuje, jak pozornie niewielkie działania mogą akumulować się w istotny ślad klimatyczny.
Redukcja emisji to także kwestia codziennych wyborów. Komputery stacjonarne, generujące średnio 23 gramy CO₂ na godzinę, powinny być zastępowane laptopami, które zużywają od 6 do 12 gramów. Monitory, drukarki i routery z kolei, powinny być poddawane są stałemu monitoringowi dzięki miernikom energii, a urządzenia wielofunkcyjne preferowane względem kilku osobnych sprzętów. Należy rezygnować z trybu czuwania – przykładowo drukarka laserowa w trybie standby nadal zużywa około 1 gram CO₂ na godzinę, który w skali roku i wielu urządzeń przestaje być błahy. Duże znaczenie ma też projektowanie cyfrowe – im lżejsza strona www, tym mniejsze zużycie energii.
Prosty interfejs, zoptymalizowane obrazy i minimalna liczba zapytań do serwera mogą realnie ograniczyć emisje. Dlatego dużym wyzwaniem dla organizacji jest projektowanie stron internetowych i usług cyfrowych. Strony o dużej liczbie skryptów, ciężkich grafikach i wysokiej rozdzielczości generują znaczący transfer danych. Tymczasem nawet redukcja jasności ekranu o kilka procent może obniżyć zużycie energii o 20%. Czcionki, kolory i styl interfejsu też mają znaczenie. Na ekranach OLED to właśnie kolor biały zużywa najwięcej energii, ponieważ wymaga maksymalnego podświetlenia pikseli, w przeciwieństwie do koloru czarnego, który nie generuje emisji – jego piksele są po prostu wyłączone. Właśnie dlatego ciemne motywy interfejsów są nie tylko modne, ale też bardziej ekologiczne.
SOCTECHLAB – prezentacja – 23,05..2025 autorstwa SOC TECH LAB
Na poziomie organizacyjnym SOC TECH LAB opracowało „Kodeks Organizacji Odpowiedzialnej Cyfrowo”, który obejmuje zasady korzystania z AI, dostępności cyfrowej, bezpieczeństwa danych oraz projektowania usług zgodnie z zasadą SCAU – bezpieczeństwa, ograniczania śladu węglowego, dostępności i użyteczności. To dokument, który ma realne przełożenie na codzienne praktyki – od sposobu komunikacji po wybór oprogramowania. Ponadto, SOC TECH LAB stworzyło bezpłatne narzędzie – Kalkulator CO₂ Organizacji, które ma wspierać polski sektor non-profit w świadomym ograniczaniu CO₂ w codziennej działalności. Na obecnym etapie narzędzie jest w wersji testowej i każdy feedback jest wskazany. Narzędzie będzie stale rozwijane.
Warto też wspomnieć o kulturze cyfrowej oszczędności, która obejmuje drobne, lecz mnożone przez tysiące użytkowników działania: zamykanie zbędnych aplikacji i kart przeglądarki, ograniczanie liczby e-maili i załączników, wybór ekologicznych wyszukiwarek jak Ecosia, rezygnacja z niepotrzebnego streamingu w tle. W świecie, w którym nawet jedno wyszukiwanie w Google emituje 0,2–0,8 grama CO₂, zmiana nawyków użytkowników może przynieść zaskakująco duże efekty.
Zielona transformacja cyfrowa to nie modna idea, lecz konieczność. Organizacje, które już dziś wdrażają te zasady, pokazują, że odpowiedzialność cyfrowa może iść w parze z innowacyjnością, efektywnością i etycznym podejściem do technologii. Cyfryzacja nie musi oznaczać wzrostu emisji – może być jej ograniczeniem. Pod warunkiem, że zrobimy to świadomie.
Autor: Damian Wojciech Dudała