Raport EY Polska
EY Polska opublikowało raport pn. „Jak polskie firmy wdrażają AI?”, w którym prezentuje wyniki przeprowadzonych badań wśród polskich przedsiębiorstw. Odpowiadają one m.in. na pytania: Jak kształtuje się obraz rynku w kontekście AI? Z jakimi barierami i wyzwaniami mierzą się firmy wdrażające rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji? Co czeka organizacje w najbliższej przyszłości w kontekście wdrożeń AI?1 Jak wynika z badania, dla polskich firm ostatni rok był okresem przejściowym, w którym organizacje analizowały potencjał sztucznej inteligencji i oceniały pierwsze efekty. Dziś implementują AI bardziej świadomie i selektywnie, a decyzje o inwestycjach i wdrożeniach podejmują na podstawie realnych danych i weryfikacji wcześniejszych doświadczeń. To druga raportu EY Jak polskie firmy wdrażają AI? Analiza zmian rok do roku.
W tym kontekście warto postawić pytania istotne dla sektora non-profit – Jakie wnioski z doświadczeń polskiego biznesu mogą wyciągnąć NGO? Czy sztuczna inteligencja może realnie wspierać realizację misji organizacji społecznych? Jak wdrażać AI odpowiedzialnie i etycznie, przy ograniczonych zasobach i bez wyspecjalizowanego zaplecza technologicznego? Od czego zacząć, by uniknąć kosztownych błędów i skutecznie skalować swoje działania?
Faza pragmatycznej adaptacji AI – inspiracja dla NGO-sów
Polskie firmy przechodzą od fazy testów do wdrażania AI w realnych procesach. Stawiają na konkretne, mierzalne korzyści – nie spektakularne innowacje, ale usprawnienia tam, gdzie technologia może przynieść natychmiastową wartość (str. 6, 17).
- 25% firm ma za sobą przynajmniej jedno zakończone wdrożenie z użyciem technologii AI, a 40% jest w trakcie implementacji.
- O ponad 11% wzrosła liczba firm deklarujących gotowość na wdrożenia AI, i nie odnotowujemy już organizacji, które w ogóle nie są gotowe na takie wdrożenia.
- Trudności procesowe lub organizacyjne (22%) oraz wysokie koszty (18%) są aktualnie największymi barierami w podejmowaniu decyzji o wprowadzeniu AI w firmie. To duża zmiana względem poprzedniego badania – oprócz wysokich kosztów (38%) ważną rolę odgrywały trudności technologiczne (31%).
Organizacje pozarządowe mogą skorzystać z tej lekcji pragmatyzmu i zacząć od narzędzi, które są proste w implementacji, ale przynoszą wyraźną poprawę efektywności. Przykładem może być implementacja chatbota na stronie internetowej, który będzie wspierał osoby korzystające z programów pomocowych organizacji, odpowiadał na FAQ dotyczący wsparcia, organizowanych wydarzeń czy zbiórek. Innym przykładem będzie wykorzystanie AI do analizy różnorodnych danych (np. z badań własnych, ankiet, formularzy). W tym przypadku AI może automatycznie pogrupować odpowiedzi i określić trendy.
Efektywność i skalowanie – szansa na większy wpływ przy tych samych zasobach
78% firm deklaruje osiągnięcie oczekiwanych korzyści z wdrożeń AI. Największe korzyści dotyczyły obszarów poprawy jakości usług (42%), zwiększenia skali działania (36%), redukcji kosztów (31%) oraz wzrostu przychodów (29%) – a więc obszarów równie krytycznych dla NGO-sów (s. 6, 12).
Organizacje sektora non-profit, które często działają przy ograniczonych budżetach i małych zespołach, mogą dzięki AI znacząco powiększyć swój zasięg bez zwiększania kosztów operacyjnych. Przykładem może być wdrożenie zautomatyzowanego raportowania do interesariuszy – AI może analizować dane projektowe, programowe i generować wstępne raporty z realizacji celów, wskaźników, oszczędzając przy tym czas pracowników. Narzędzia AI można wykorzystać do spersonalizowanej komunikacji z darczyńcami – chociażby poprzez segmentowanie bazy mailingowej i dostosowywanie treść informacji do profilu odbiorcy. Innym rozwiązaniem może być wsparcie językowe – organizacje działające z migrantami mogą korzystać z tłumaczy AI, wspierając wielojęzyczne działania informacyjno – komunikacyjne.
Bariera kompetencyjna i edukacja
Tylko 13% firm inwestuje w szkolenia AI, mimo że aż 40% pracowników wykazuje sceptycyzm wobec tej technologii. To ogromna luka (s. 22-24). Istotną barierą wdrożeniową pozostaje brak dostępu do ekspertów. Najwięcej firm, bo 36%, wskazuje, że pracownicy uważają, iż wykorzystanie AI w ich pracy jest nieuchronne, dlatego starają się zdobyć jak najwięcej wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Dodatkowe 13% z entuzjazmem podchodzi do AI, oczekując, że firmy wprowadzą narzędzia, które pomogą im w codziennych zadaniach. Z drugiej jednak strony, najwięcej firm, bo 21%, wskazuje, że pracownicy są sceptyczni wobec narzędzi AI i niechętnie z nich korzystają. Dodatkowo 19% twierdzi, że AI odbierze im pracę lub zmieni jej charakter.
W przypadku organizacji pozarządowych jest o tyle dobrze, że bigtechy typu Google, Microsoft czy Nvidia i wiele innych podmiotów, oferują bezpłatne szkolenia w zakresie wykorzystywania AI. I często są to treści na bardzo wysokim poziomie merytorycznym. Wciąż brakuje jednak kursów dedykowanych, czyli takich skrojonych pod okreslone potrzeby organizacji pozarządowych. Jeśli byśmy chcieli tworzyć treści edukacyjne pod konkretne obszary działań społecznych, to kluczowe będzie zaangażowanie organizacji wiodących.
Z kolei, w obszarze zasobów ludzkich, powinniśmy zadbać o system nagradzania za innowacyjne wykorzystanie AI zniechęcając do dzielenia się wiedzą, tak, aby pracownicy widzieli w tym osobiste korzyści. Procedury i narzędzia do demonstrowania wykorzystania AI w pracy powinny być na tyle wystarczające, aby nie utrudniały dzielenie się tymi praktykami. Warto też zadbać o to, by pracownicy nie mieli poczucia, że są postrzegani jako wyjątkowo efektywni tylko dlatego, że ich wysokie wyniki są wspierane przez sztuczną inteligencję, a nie osiągane tylko dzięki własnym kompetencjom.
Model współpracy – NGO nie muszą wszystkiego robić same
Polskie firmy coraz częściej korzystają ze wsparcia zewnętrznego: 35% z nich zleca implementację AI firmom zewnętrznym lub działa we współpracy z nimi (s. 9).
Biorąc pod uwagę ograniczone zasoby – finansowe, ludzkie i techniczne sektorze NGO, to podejście może przynieść oszczędności i szybsze rezultaty. Dlatego tak ważne jest tworzenie i budowanie współpracy z firmami technologicznymi obejmującymi wdrożenia pro bono w ramach działań CSR, tworzenie partnerstw strategicznych czy współorganizowanie np. z uczelniami hackathonów albo bootcampów z lokalnymi grupami miłośników programowania. Nie bez znaczenia pozostaje korzystanie z gotowych, darmowych lub niskokosztowych narzędzi AI typu open-source lub no-code/low-code.
Polityki etyczne, compliance i bezpieczeństwo – sektor non-profit daleko w tyle
75% firm posiada już politykę korzystania z AI, a 94% deklaruje analizę cyberbezpieczeństwa przy wdrażaniu AI (s. 10, 28-31). Z kolei 16% przedsiębiorstw podjęło próbę wdrożenia AI Act, ale wstrzymało dalsze prace. Niestety wśród organizacji pozarządowych świadomość w tym zakresie jest na bardzo niskim poziomie. W tym zakresie organizacje pozarządowe powinny:
- opracować i wdrożyć własne polityki etycznego stosowania AI,
- sformułować zasady przejrzystości, tj. informować użytkowników, kiedy mają do czynienia z botem lub algorytmem,
- przeprowadzać audyt algorytmów (np. czy AI nie wzmacnia stereotypów),
- wzmacniać cyberbezpieczeństwo organizacji (np. przez szkolenia i aktualizację procedur).
W obszarze bezpieczeństwa już 34% firm zadeklarowało inwestycje w zabezpieczenia systemów AI. Wyraźny wzrost inwestycji w AI sygnalizuje, że czas na działanie jest właśnie teraz. Organizacje, które pozostaną w tyle, ryzykują utratę swojej pozycji na rynku. Priorytetem powinno być nie tylko wdrażanie technologii, lecz także zarządzanie zmianą w organizacji oraz budowanie zespołów i struktur, które pozwolą na efektywne zarządzanie firmą i skalowanie rozwiązań AI. Wzrost znaczenia regulacji oraz rosnąca skala cyberzagrożenia muszą przełożyć się na konkretne ustrukturyzowane działania ze strony firm, aby zabezpieczyć się przed najgorszym.
Raport EY ukazuje dynamiczny proces adaptacji sztucznej inteligencji w polskich firmach – od ostrożnych testów po coraz bardziej świadome, pragmatyczne wdrożenia. Dla organizacji pozarządowych to cenna lekcja. Przede wszystkim pokazuje, że AI nie musi być kosztowną innowacją zarezerwowaną dla dużych firm – może być narzędziem codziennej pracy, poprawiającym jakość usług, zwiększającym skalę działania i redukującym koszty. Kluczem jest podejście pragmatyczne: wdrażać to, co faktycznie usprawnia działania, zaczynając od prostych, ale użytecznych rozwiązań.
Jednocześnie raport uświadamia, jak ważna jest edukacja i rozwój kompetencji cyfrowych w zespole – szczególnie w kontekście rosnącego sceptycyzmu i obaw wobec AI. Dla NGO oznacza to zarówno potrzebę inwestowania w szkolenia, jak i tworzenia kultury organizacyjnej wspierającej innowacyjność i dzielenie się wiedzą.
Nie bez znaczenia jest również model wdrożeń – organizacje społeczne, które nie dysponują zapleczem technologicznym, mogą (i powinny) szukać wsparcia na zewnątrz, wśród firm technologicznych, uczelni technicznych czy w ramach inicjatyw takich jak np. Tech To The Rescue. Kluczowe jest także sięganie po gotowe narzędzia typu open-source i no-code, które obniżają próg wejścia technologicznego.
Wreszcie, sektor NGO nie może pomijać aspektów etycznych i bezpieczeństwa. Firmy komercyjne coraz częściej wdrażają polityki dotyczące odpowiedzialnego stosowania AI oraz inwestują w cyberbezpieczeństwo – organizacje społeczne również powinny zająć się tymi kwestiami. Brak odpowiednich standardów może nie tylko narażać na ryzyka prawne i wizerunkowe, ale też pogłębiać deficyt zaufania społecznego.
Photo by Oleksii Topolianskyi on Unsplash.
Autor: Damian Wojciech Dudała