AI Crowd w Google for Startup Campus
W dniach 11–12 czerwca 2025 r. w Warszawie odbyło się pierwsze Otwarte Forum AI, zorganizowane przez ekspertów zajmujących się tematyką AI przy wsparciu SGH AI Lab, PIIT i Google for Startups Campus Warsaw. Wydarzenie zainicjowano oddolnie miało na celu prezentacje ciekawych merytorycznie treści oraz integrującę ekspertów z obszaru nauki, technologii, prawa i biznesu. W pierwszym dniu – AI Talks – zaproszeni goście debatowali m.in. o strategiach rozwoju, suwerenności technologicznej, wartościach rewolucji AI i bezpieczeństwie narodowym . W drugim dniu, AI Crowd, skupiono się na warsztatach i prezentacjach merytorycznych oraz praktycznych narzędzi, m.in. agentów AI, architektur, prywatności, compliance i „piaskownic” regulacyjnych AI Act. Formuła forum – niekomercyjna, bez marketingowego szumu – stawiała na głęboką, społeczną debatę i wymianę wiedzy między praktykami, decydentami i obywatelami. Dzięki temu forum stworzyło przestrzeń realnej współpracy międzysektorowej.
Technologia bez społeczeństwa – punkt wyjścia
W czasie dynamicznej i przyspieszonej automatyzacji i dominacji algorytmów, tempo rozwoju technologii znacząco wyprzedza zdolności regulacyjne państw i społeczeństw. Obecne ramy prawne reagują na zmiany z opóźnieniem, zamiast je współtworzyć. Skutkuje to sytuacją, w której nowe narzędzia, zwłaszcza oparte na AI, wdrażane są, zanim przeanalizuje się ich wpływ na różnorodne grupy społeczne, szczególnie te wrażliwe czy marginalizowane.
Z raportu „Kondycja organizacji pozarządowych 2024” (Klon/Jawor) wynika, że w Polsce jest zarejestrowanych 161 tys. organizacji pozarządowych, z czego 75 tys. to są organizacje aktywne. Aż 72% stanowią organizacje w formule stowarzyszeń, a 28% są to fundacje.
Aż 60 % NGO w Polsce postrzega dezinformację jako poważne zagrożenie, destabilizujące zaufanie do instytucji i technologii, podczas gdy tylko 29 % z nich korzysta z narzędzi AI. Dominującymi rozwiązaniami w zakresie sztucznej inteligencji, z których organizacje pozarządowe korzystają to narzędzia oferowane przez Google, OpenAI, Microsoft i Canva. Na próżno szukać polskich rozwiązań typu Bielik czy PLLuM. Dodatkowo aż 37 % wskazuje na brak otwartości administracji publicznej na dialog, co ogranicza znacząco możliwość współtworzenia np. innowacji cyfrowych w praktyce.
Regulacje inkluzywne – głos społeczny
Unijny AI Act zakłada ocenę ryzyka wdrażania AI, ale zdaniem SOC TECH LAB, nadal brakuje w nim realnej obecności użytkowników końcowych, którzy są bezpośrednio dotknięci działaniem nowych technologii. Niezbędne jest wdrożenie mechanizmów instytucjonalnych umożliwiających udział np. organizacji pozarządowych w procesach regulacyjnych na poziomie krajowym. Proponowany model social impact assessment zakłada analizę kontekstu społecznego, identyfikację ryzyk oraz rekomendacje oparte nie tylko na wiedzy technicznej, lecz przede wszystkim – na doświadczeniach użytkowników końcowych.
Testowanie w warunkach rzeczywistych – sandboxy i audyty inkluzyjne
Technologie cyfrowe, w tym te wykorzystujące AI, szczególnie w sektorze publicznym, wymagają gruntownego testowania z udziałem użytkowników. Dlatego rekomenduje się tworzenie “piaskownic regulacyjnych” – kontrolowanych środowisk testowych, w których można eksperymentować z nowymi technologiami, produktami lub usługami – z czasowym złagodzeniem lub dostosowaniem obowiązujących przepisów. Ich celem jest ułatwienie innowacji, przy jednoczesnym zachowaniu nadzoru i ochrony użytkowników. Te sandboxy powinny również angażować trzeci sektor do aktywnego uczestnictwa w pilotażu nowych rozwiązań, co zwiększa zarówno ich skuteczność, jak i akceptację społeczną.
Barcelona stanowi przykład dobrych praktyk dzięki platformie Decidim, działającej jako „laboratorium demokratyczne”. Obywatele nie tylko testują narzędzia cyfrowe dla administracji, ale realnie wpływają na ich kształt, strukturę oraz zasady działania. Brak takiej praktyki w Polsce motywuje do postulowania obowiązkowych audytów inkluzyjnych – zarówno w wymiarze technicznym, jak i społecznym.
Modele deliberacyjne – technologia jako infrastruktura wspólnotowa
Kryzysy współczesności – klimatyczny, zaufania do instytucji, rozwarstwienia społecznego, rosnącej polaryzacji – wymagają nowych narzędzi do podejmowania decyzji. Technologia może służyć jako infrastruktura deliberacyjna, wspierająca pogłębione konsultacje i transparentne debaty.
Decidim to przykład cyfrowej platformy partycypacyjnej, zbudowanej jako dobro wspólne. Dzięki strukturze open source, współpracy i lokalnej kontroli, narzędzie to umożliwia m.in. organizowanie konsultacji społecznych, budżetów partycypacyjnych, wspólne redagowanie lokalnych regulacji oraz integrację debat online i offline. Jednak Decidim jest czymś więcej niż technologią – to wyraz idei technopolityki, gdzie narzędzia technologiczne służą wzmocnieniu głosu obywatelskiego i wspólnych wartości.
SOCTECHLAB – prezentacja – 12.06.2025 autorstwa SOC TECH LAB
Warunki konieczne – suwerenność cyfrowa i realna partycypacja
Skuteczna partycypacja oparta na technologiach wymaga suwerenności cyfrowej, czyli lokalnego i demokratycznego zarządzania danymi oraz kodem. W przeciwnym razie, technologie stają się narzędziem asymetrii władzy, tak między państwem a obywatelami czy NGO. Bez wątpienia kluczowe jest angażowanie w procesy partycypacyjne i decyzyjne organizacji pozarządowych, zwłaszcza że działają one przede wszystkim w społecznościach lokalnych. Raport Klon/Jawor podkreśla, że NGO dysponują know-how (średni staż organizacji to 11 lat), działają lokalnie (ponad połowa w mniejszych miejscowościach), co czyni je naturalnymi partnerami w pilotażu technologii i budowie inkluzyjnych modeli działania. Właśnie w partnerstwie z nimi można skutecznie wdrożyć społeczną ocenę wpływu, audyty inkluzywne i platformy deliberacji.
Transformacja cyfrowa nie powinna być wyłącznie procesem technologicznym – musi być współtworzona społecznie. Dlatego potrzebujemy regulacji z udziałem NGO i obywateli, opartych o społeczne oceny wpływu AI, sandboxów i audytów inkluzyjnych – gdzie technologie testuje się wspólnie z użytkownikami, infrastruktury deliberacyjnej – np. otwarte technologie takie jak Decidim umożliwiające partycypację na masową skalę. Potrzebujemy także suwerenności cyfrowej, w której AI jest zarządzane w modelu rozproszonym i lokalnym, i podlega kontroli nad danymi i kodem, co realnie wzmacnia demokrację w świecie cyfrowym. Ponad to, AI musi być rozumiane jako dobro wspólne, czyli musi być rozwijane jako infrastruktura publiczno-wspólnotowa, nie korporacyjna.
Autor: Damian Wojciech Dudała